باور كنید، امتحان ترس ندارد
سنجش و اندازه‌گیری میزان آموخته‌ها در طول یك دوره آموزشی، از مهم‌ترین عوامل موثر در رشد و ارتقای كیفی و كمی سطح علمی دانش‌آموزان است. شركت در آزمون كه جزو لاینفك هر سیستم آموزشی است، اغلب برای دانش‌آموزان با اضطراب و نگرانی همراه است. بسیاری از دانش‌آموزان و داوطلبان كنكور بر این باورند كه نمی‌توانند تمامی آموخته‌های خود را در جلسه امتحان ارائه كنند، در حالی كه در منزل می‌توانند به همان سوالات با تسلط كامل پاسخ دهند.
ناتوانی دانش‌آموزان در ارائه تمامی توانمندی‌هایشان، نشان از تاثیر عامل‌های دیگری بجز دانش موضوع مورد امتحان دارد كه ما آن را «مهارت امتحان دادن» می‌نامیم. در مقاله زیر قصد داریم شما را با روش‌های مطالعه برای امتحان، برنامه‌ریزی برای امتحانات و همچنین توصیههایی درباره شب قبل، صبح و جلسه امتحان آشنا كنیم.«قبل از این‌كه به بحث اصلی بپردازیم، 2 توصیه بسیار مهم زیر را بخوانید.»دلایل ترس از امتحان را بشناسید و آنها را بر طرف كنید.
اضطراب و ترس، توانایی انسان‌ها را كاهش می‌دهد. اما ما معمولا از خود موضوع نمی‌ترسیم، عواقب وقوع آن موضوع است كه سبب نگرانی ما می‌شود. مثلا ما نگران امتحان هستیم، چون ممكن است نتیجه مطلوبی نگیریم و آنگاه ... (مثلا پدر و مادر ما را سرزنش كنند... و یا آبرویمان پیش دوستمان برود...) و ...
یادتان باشد هر امتحان از یك موضوع خاص به عمل می‌آید و هیچ آزمونی شخصیت و تمامی ابعاد وجودی ما را مورد آزمایش قرار نمی‌دهد. طبیعی است كه هر انسانی در بخش‌هایی تواناتر و در بخش‌هایی ضعیف‌تر باشد.
برای این‌كه بهتر لمس كنید، آزمون‌ها و امتحاناتی را كه تاكنون پشت سر گذاشته‌اید، یادآوری كنید. خواهید دید كه اضطراب و استرس بسیار زیادی قبل از امتحان شما را در بر گرفته بود ولی به محض اتمام آزمون و گذشت چند ساعت (یا چند روز) تمامی این نگرانی برطرف شد.
پس اولا شركت در آزمون و امتحان ترس ندارد!ثانیا حتی اگر نتوانیم از پس امتحان خوب بربیاییم، اشكالی ندارد! (فقط باید نقاط ضعف خود را بیابیم و آنها را جبران كنیم).
روش‌های مطالعه برای امتحان
گمطالعه برای امتحان 7 مرحله دارد كه انجام تمامی مراحل قطعا كمك بسیار زیادی به شما خواهد كرد.
مطالعه كامل جزوه و تمرینات مربوط:
جزوه درسی شما كه در كلاس درس تدریس شده است، مهم‌ترین و اصلی‌ترین منبع مطالعاتی شماست. ابتدا هر مبحث یا هر فصل را از روی جزوه بدقت مطالعه و حتما تمرینات مربوط را در دروس اختصاصی به طور كامل حل كنید.
مطالعه كتاب درسی:
منبع بسیار مهمی كه بیشتر داوطلبان از آن غافل می‌شوند، كتاب درسی است. پس از مطالعه هر مبحث از جزوه، كتاب درسی را نیز به روش مرور سریع مطالعه كنید. لازم نیست جزییات را به طور كامل بخوانید، فقط كافی است با مطالب آن آشنا شوید.
حل سوالاتی كه در طول سال، اشتباه حل كرده‌اید:
متخصصان مطالعه و یادگیری معتقدند اگر 100 تمرین را 10 بار حل كنیم، مفیدتر از آن است كه 1000 تمرین را یك‌بار حل كنیم. در طول سال تحصیلی، سوالاتی را كه نتوانسته‌اید حل كنید و یا به آنها پاسخ اشتباه داده‌اید، با علامتی معین كنید تا هنگام امتحانات آنها را دوباره حل كنید. یادتان باشد یك مجموعه سوالاتی برای شما مفید خواهد بود كه آنها را اشتباه پاسخ داده‌اید و یا نتوانسته‌اید پاسخ دهید. چون در آنها نكاتی است كه اگر بیاموزید، به آ‌موخته‌هایتان اضافه شده است.
مرور و یادآوری «كل سازمان فصل و یا نمودارهای حافظه»:
در مقاله مربوط به حافظه، روش رسم نمودارهای حافظه را آموزش دادیم. اكنون زمان آن است كه از این گنج گرانبها استفاده كنید.
نمودارهای حافظه را ابتدا یك‌بار به طور كامل مرور كنید و سپس بكوشید با یادآوری عناوین اصلی، عناوین فرعی و ... كل سازمان فصل را یادآوری كنید و اگر قسمتی را نتوانستید، یادآوری كنید ابتدا كمی فكر كنید و سپس به نمودار و كتاب نگاه كنید و آن را خوب به خاطر بسپارید. اگر بتوانید نمودار را مجددا رسم كنید، تاثیر بسیار زیادی در افزایش توانایی یادآوری شما دارد.
حل نمونه سوالات امتحانی:
این كار قطعا مهم‌ترین كاری است كه در انتهای مطالعه هر مبحثی باید انجام دهید. اگر امتحان شما توسط معلم خودتان طرح می‌شود، از سوالات امتحاناتی كه در طول سال از شما گرفته شده و اگر استانی و یا كشوری است از سوالات سال‌های قبل استفاده كنید.
تذكر مهم:
یادتان باشد حل كامل سوالات و رسیدن به جواب نهایی، بسیار مهم و ارزشمند است. یعنی دقیقا تصور كنید در جلسه امتحان هستید و پاسخ‌ها را كامل یادداشت كرده و به پاسخ نهایی هم برسید.
یك امتحان طرح كنید:
این‌كار ممكن است ابتدا دشوار و وقت‌گیر به‌نظر برسد اما تاثیر بسیار زیادی دارد.
فرض كنید معلم هستید و قرار است امتحانی را طرح كنید. باید از تمامی مباحث سوال طرح كنید (توزیع مناسب) و نیز طوری اینها را انجام دهید كه نمرات دارای پراكندگی باشد یعنی سوال آسان، متوسط و سخت در امتحان وجود داشته باشد.
اكنون براساس 2 اصل بالا، امتحان را طرح كنید. (می‌توانید از سوالات كتاب و ... استفاده كنید).توصیه می‌كنم سوالات این امتحان را نگه دارید و با امتحان اصلی مقایسه كنید قطعا تعجب خواهید كرد! یك بار امتحان كنید.
تا اینجا 6 مرحله مطالعه مبحث به مبحث ارائه شد، یعنی شما باید مراحل بالا را (بجز مرحله آخر) برای مبحث (فصل اول) انجام دهید و سپس سراغ مبحث (فصل) بعدی بروید. مرحله بعد روش جمع‌بندی برای امتحان معروف است، در انتهای مطالعه 6 مرحله‌ای خواهد بود.
جمع‌بندی كنید:
در این روش شما با توجه به فرصتی كه در اختیار دارید، چند آزمون از سال‌های قبل را انتخاب می‌كنید (كه باید قبلا آنها را حل نكرده باشید) سپس بهتر است در مرحله 5 مطالعه برای امتحان، چند امتحان را دست نخورده باقی بگذارید تا در این مرحله استفاده كنید. البته این امتحانات باید دارای پاسخ باشد.
توصیههایی برای شب امتحان
در این بخش توصیه‌های بسیار مهم و موثری در جهت افزایش قدرت «مهارت امتحان دادن» ارائه خواهیم كرد كه انجام آنها تاثیر بسیار زیادی در نتیجه‌گیری شما خواهد داشت. تاكید می‌كنم این توصیه‌ها را مطالعه و آنها را بدقت اجرا كنید.
تعداد وعده‌های غذا را بیشتر و حجم غذا را كمتر كنید:
برای این‌كه بتوانید از فرصت‌های موجود بیشترین بهره را ببرید، حجم غذایی خود را كاهش دهید؛ چرا كه حجم غذایی بالا سبب افزایش جریان خون در دستگاه گوارش (برای هضم غذا) شده و خون كمتری به مغز شما خواهد رسید و به همین دلیل آمادگی ذهنی شما برای مطالعه افت خواهد كرد. اما برای این‌كه دچار ضعف جسمانی نشوید، تعداد وعده‌های غذایی را افزایش دهید (مثلا 4 یا 7 وعده) ولی با حجم غذایی كمتر. به این ترتیب سنگین نمی‌شوید و می‌توانید بهتر مطالعه كنید.
برای پاسخ ندادن به بعضی سوالات، خود را آماده كنید:
یكی از مهم‌ترین دلایل اضطراب و نگرانی دانش‌آموزان، كه سبب آشفتگی در جلسه امتحان نیز خواهد شد، نگرانی از ناتوانی در پاسخ دادن به برخی سوالات است.
ابتدا باید بپذیرید كه قطعا سوالاتی وجود خواهد داشت كه ما قادر به پاسخگویی به آنها نخواهیم بود، ولی این مهم نیست. مهم تاثیر این موضوع در ادامه روند ماست، یعنی درست زمانی‌كه ما به دلیل پاسخ ندادن به یك یا چند سوال نگران می‌شویم و توانایی‌مان افت می‌كند! پس بهتر است از قبل خود را برای این مورد آماده كنیم. مثلا بگویید: می‌توانم به 3 نمره پاسخ ندهم.
البته این‌كار فقط به منظور افزایش توانایی حفظ آرامش است.
وسایل خود را آماده كنید:
قبل از خواب تمامی وسایل لازم برای امتحان را آماده كنید (خودكار، خط‌كش، كارت آزمون و ...) این كار در آرامش شما تاثیر بسیار زیادی دارد؛ چون می‌دانید كه صبح دیگر وقتی برای این‌كار نیاز نخواهد بود و می‌توانید با آسودگی برای شركت در امتحان حركت كنید.
تصویر مثبتی از امتحان در ذهن خود ایجاد كنید:
در مقاله مربوط به هدف‌مندی و هدف‌گذاری گفته شد كه سیستم عصبی انسان‌ها (ضمیر ناخودآگاه) تاثیر مستقیمی در وقایع زندگی آنها می‌گذارد یعنی این كه ما چه تصوری از آزمون خود داشته باشیم، تاثیر بسیار زیادی در نتیجه‌گیری‌ها خواهد داشت.
سعی كنید خود را در وضعیت بسیار آرامی تصور نكنید كه در جلسه امتحان و در حال پاسخگویی به سوالات هستید.
البته این كار به تنهایی هیچ نتیجه‌ای نخواهد داشت، ولی در افزایش روحیه و میزان نتیجه‌گیری شما، تاثیر بسیار زیادی دارد.
حداقل 7 ساعت بخوابید:
بسیاری از محصلان تصور می‌كنند كه مطالعه تا نیمه‌های شب سبب افزایش نمره خواهد شد؛ در حالی كه قطعا «ارزش یك ساعت خواب خوب، كمتر از یك ساعت مطالعه نیست» كم‌‌خوابی شب قبل از آزمون، مضرات بسیار زیادی دارد كه بی‌دقتی یكی از آنهاست. عدم ترمیم پیوندهای حافظه و از كار افتادن حافظه كوتاه‌مدت (كه نقش انتقال مطلب از حافظه بلندمدت به حافظ حسی یعنی فرآیند یادآوری را دارد) از معایب بزرگ كم خوابی است.
شب قبل از امتحان، حداقل باید 7 ساعت بخوابید تا بتوانید آنچه را در طول روز خوانده‌اید. خوب به یاد بیاورید. یادتان باشد خواب آرام شب قطعا روز خوبی را برای ما به ارمغان خواهد آورد.
درس نخوانید:
قبل از این كه توصیه اول را شرح دهیم، باید بگوییم می‌دانیم كه این كار، بسیار سخت است؛ این كه قبل از امتحان، احساس كنید برخی از مطالب را فراموش كرده‌اید و شروع به خواندن آنها كنید.
البته مرور سریع مطالب قبلی اگر خیلی به این كار علاقه دارید ایرادی ندارد ولی خواندن مطالب جدید قطعا بسیار مضر خواهد بود و بهتر است اجازه دهید مطالب و آموخته‌های قبلی شما تثبیت شوند.
یاد خدا آرامش‌بخش قلب‌هاست:
هیچ نیرویی عظیم‌تر از معبود یگانه در عالم نیست. واقعا اگر حمایت او را در لحظه‌لحظه زندگی خود لمس كنیم، چه اتفاقی می‌تواند ما را نگران كند؟
توصیه می‌كنم صبح امتحان كمی (مثلا 15 دقیقه) زودتر از معمول از خواب بیدار شوید، وضو بگیرید و نماز بخوانید (حتی اگر همیشه هم نماز نمی‌خوانید. صبح امتحان این كار را انجام دهید و خجالت نكشید. تصور نكنید كه این كار یعنی فقط هنگام مشكلات مدد و یاری جستن از خداست و ایراد دارد. فقط كافی است از این به بعد، برای خود پس‌انداز كنید؛ «حمایت» را می‌گویم. اگر از این به بعد، همیشه این كار را انجام دهید برای خودتان حمایت اندوخته‌اید).
ورزش كنید:
همان‌طور كه گفته شد استرس و اضطراب از عمده دلایل عدم نتیجه‌گیری مطلوب است. برای رفع این اضطراب و هیجان، توصیه می‌كنیم 10 دقیقه ورزش هوازی انجام دهید. (مثلا بدوید یا در جا طناب بزنید.)
این كار علاوه بر افزایش ضربان قلب كه سبب كاهش تنش خواهد شد،باعث رسیدن میزان اكسیژن بسیار زیادی به مغز شده و توانایی مغز را افزایش می‌دهد. بهتر است بعد از یك ورزش كوتاه، استحمام كنید. این كار نیز در افزایش هوشیاری و نشاط شما تاثیر بسیار زیادی دارد.
كمی زودتر از منزل حركت كنید:
نیازی به توضیح نیست. برای این كه بتوانید مدت بیشتری را در محیط امتحان قرار بگیرید و نگران نرسیدن نباشید، طوری حركت كنید كه نیم ساعت قبل از امتحان در محل حضور داشته باشید.
با دوستان خود راجع به امتحان صحبت نكنید:
معمولا دانش‌آموزان صبح امتحان و قبل از شروع با هم در مورد درس‌ها صحبت می‌كنند و گاهی از یكدیگر سوال می‌كنند. این كار قطعا محاسنی دارد ولی معایب آن بسیار بیشتر است. یعنی مثلا ممكن است از شما مطلبی پرسیده شود و شما جواب آن سوال را ندانید، كه همین موضوع سبب تضعیف روحیه شما خواهد شد.
(اگر فكر می‌كنید حضورتان در محیط امتحان باعث می‌شود ناخودآگاه، راجع به امتحان صحبت كنید، حتما از دوستان خود بخواهید كه این كار را با شما انجام ندهند).
توصیه می‌كنیم سعی كنید در موارد دیگری كه برای شما جذابیت دارد گفتگو كنید و لحظات قبل از آزمون را به لحظات شادی تبدیل كنید.
توصیه‌های سر جلسه‌ای:
نكات و توصیههایی كه تاكنون ارائه شد، در مورد شب و صبح قبل از امتحان بود. اكنون توصیههایی در مورد جلسه امتحان خواهیم گفت كه تاثیر بسیار زیادی بر نحوه امتحان دادن شما خواهد داشت.
آرامش، اولین شرط موفقیت است:
انسان‌های موفق كسانی هستند كه در لحظات بحرانی و شرایط خاص می‌توانند بر خود مسلط باشند و آرامش خود را حفظ كند. حفظ آرامش در شرایط عادی كار سختی نیست. مهم این است كه بتوانیم آرامش خود را در لحظات بحرانی حفظ كنیم. برای این كار ابتدا چند نفس عمیق بكشید (دم از بینی بازدم از دهان) و حس كنید كه با هر دم آرامش و اطمینان را به درون وجودتان می‌برید و با هر بازدم استرس و اضطراب را بیرون می‌ریزید. سپس حداقل سوالاتی كه شب قبل برای خودتان معین كردید كه مثلا من می‌توانم به چند سوال از این امتحان پاسخ ندهم را مجددا مرور كنید و در آخر از خدا كمك بخواهید و احساس كنید كه او پشتیبان شماست.
كل امتحان را یك‌بار بررسی كنید:
قبل از این كه پاسخگویی به سوالات را شروع كنید، كل امتحان را یك بار از ابتدا تا انتها بررسی كنید یعنی تك‌تك سوالات را بخوانید (البته خیلی سریع) و كنار سوالاتی كه حدس می‌زنید پاسخ آنها را نمی‌دانید، یك علامت بگذارید. (مثلا x)
به همه سوالات پاسخ دهید:
در امتحانات تستی كه پاسخ غلط دارای نمره منفی است، نباید به همه سوالات پاسخ داد، ولی در امتحانات تشریحی یك پاسخ ناقص بسیار بهتر از ننوشتن پاسخ است. سعی كنید به هر شكل ممكن پاسخ همه سوالات را (حتی ناقص) بنویسید و هیچ سوالی را بدون پاسخ نگذارید.
در نوشتن پاسخ‌ها دقت كنید:
تمیز نوشتن برگه پاسخ تاثیر بسیار زیادی در روحیه مصحح دارد. اگر پاسخ سوالات را با بی‌نظمی بنویسید، تصور خواهد شد كه پاسخ‌های شما نادرست است.
برای این كار توصیه می‌كنیم بین پاسخ سوالات حتما خط بكشید و آنها را از هم جدا كنید، پاسخ‌های نهایی را در درون كادر بگذارید تا آسان‌تر دیده شوند و در مجموع برگه را طوری بنویسید كه مصحح از خواندن آن لذت ببرد و احساس خوبی داشته باشد. زیرا این كار سبب آرامش روانی او خواهد شد و این موضوع قطعا در تصحیح برگه شما موثر است.
از تكنیك وقفه آزمون استفاده كنید:
اگر در جلسه امتحان دچار آشفتگی شدید و احساس كردید كه به ساده‌ترین سوالات هم نمی‌توانید پاسخ دهید، برای چند دقیقه امتحان را رها كنید و 5 مرحله جدید را انجام دهید.
یادتان باشد كه اگر این كار را نكنید، ممكن است این حالت شما تا انتهای امتحان باقی بماند و سبب شود تا نتوانید تمامی توانایی خود را ارائه كنید.
رعایت صحیح وضعیت نشستن:
معمولا بعد از مدتی از امتحان ستون فقرات شما كاملا خم می‌شود و این موضوع سبب می‌شود تا مایع نخاعی سخت رفت و آمد كند به همین دلیل در این مرحله باید كف پاها را روی سطح زمین قرار دهید و ستون فقرات كاملا عمودی و صاف شود.
به مغز خود اكسیژن و گلوكز بدهید: مغز ما برای فعالیت نیاز به انرژی دارد، برای این كه ذهن ما از حالت آشفتگی خارج شود، یك ماده قندی طبیعی (مثل خرما) را در جلسه امتحان به همراه داشته باشید تا در صورت لزوم از آن استفاده كنید. اگر توانستید چند لیوان آب هم بنوشید تا علاوه بر تسریع جریان خون، میزان رسیدن اكسیژن به مغز شما افزایش یابد.
تمرین - تمرین - تمرین
در انتها تاكید می‌كنیم كه شركت در آزمون یك مهارت است كه باید آن را از قبل آموخته و چند بار تمرین كرده باشید. روش‌ها و تكنیك‌های فوق تنها در صورتی موثر خواهد بود كه آنها را تمرین كنید.
روی یك سوال توقف نكنید
بسیاری از داوطلبان عادت دارند تا زمانی كه یك سوال را به‌طور كامل حل نكرده‌اند، به سراغ سوال بعدی نمی‌روند و این كار سبب می‌شود تا نتوانند به سوال‌های ساده پاسخ دهند. توصیه می‌كنیم در مرحله اول فقط پاسخ سوالاتی را بنویسید كه جواب آنها را می‌دانید (اما عجله هم نكنید) چون این نوع سوالات برای شما دارای ارزش بسیار زیادی هستند. كوچك‌ترین خطا ممكن است باعث شود نمره سوال را از دست بدهید. در این مرحله كنار سوالاتی كه پاسخ آنها را نمی‌دانید، یك علامت (مثلا -) و كنار سوالاتی كه فكر می‌كنید می‌توانید آنها را حل كنید ولی نیاز به زمان زیادی دارد یك علامت دیگر (مثل (x بزنید. پس از این كه به تمامی سوالات ساده پاسخ دادید، اكنون فرصت زیادی خواهید داشت تا به سوالات x و - پاسخ دهید. این كار 2 مزیت دارد:محمدرضا پوردستمالچی